Tổng quan bệnh đau đầu cụm

Đau đầu những đợt gần nhau hay được gọi là cụm. Mỗi đợt có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng. Sau đó bệnh sẽ thuyên giảm và bạn sẽ không còn phải cơn đau đầu xảy ra trong nhiều tháng, thậm chí nhiều năm.

May mắn là đau đầu cụm hiếm khi gặp và không nguy hiểm đến tính mạng. Việc điều trị thường giúp đợt bệnh ngắn hơn và bớt đau hơn. Thêm nữa, thuốc giúp giảm tần suất cơn đau.

Triệu chứng:

Cơn đau đầu cụm thường cơn xuất hiện nhanh chóng mà không có tiền triệu. Đôi khi có các triệu chứng cảnh báo như buồn nôn và nhìn thấy hào quang. Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến khi bị đau đầu bao gồm:

• Cơn đau dữ dội thường nằm ở trong, phía sau hoặc xung quanh một mắt. Sau đó chúng có thể tỏa ra các khu vực khác như mặt, đầu và cổ.

• Đau một bên của cơ thể

• Bồn chồn không yên

• Mắt bên đau đỏ lên

• Nghẹt hoặc chảy nước mũi ở bên bị ảnh hưởng

• Trán hoặc mặt ở bên bị ảnh hưởng đổ mồ hôi nhiều hơn.

• Da nhợt nhạt, xanh xao hoặc mặt đỏ bừng

• Sưng nề vùng quanh mắt ở bên bị ảnh hưởng

• Sụp mí ở bên bị bên ảnh hưởng.

Đặc điểm đau đầu cụm:

Một đợt đau thường kéo dài trong vài tuần đến vài tháng. Thời điểm xảy ra cơn đau và độ dài của từng giai đoạn bệnh thường giống với các đợt bệnh khác.

Hầu hết người bệnh đều bị đau đầu cục bộ từng cơn. Cơn đau đầu xảy ra từ một tuần đến một năm. Sau đó là giai đoạn bệnh thuyên giảm và giai đoạn không đau có thể kéo dài đến 12 tháng trước khi một cơn đau đầu của cụm khác xuất hiện.

Trong thời gian đau đầu cụm:

• Đau đầu thường xảy ra mỗi ngày, đôi khi nhiều lần trong ngày

• Mỗi lần có thể kéo dài từ 15 phút đến ba giờ

• Các đợt đau đầu thường xảy ra vào cùng một thời điểm mỗi ngày

• Hầu hết đau đầu thường xảy ra vào ban đêm, sau khi bạn ngủ được một đến hai giờ.

Cơn đau thường kết thúc đột ngột với cường độ giảm nhanh. Nhưng sau đó hầu hết người bệnh đều cảm thấy kiệt sức.

Khi nào người bệnh đau đầu cần khám bác sĩ?

Gặp bác sĩ nếu bạn mới lần đầu bị đau đầu cụm. Điều này giúp loại trừ các nguyên nhân khác và tìm cách điều trị hiệu quả nhất.

Đau đầu đôi khi có thể triệu chứng một số bệnh tiềm ẩn nghiêm trọng. Bạn hãy đến cơ sở Y tế ngay nếu có bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng nào sau đây:

• Cơn đau đầu đột ngột, dữ dội như sét đánh.

• Nhức đầu kèm với sốt, buồn nôn hoặc nôn, cứng cổ, rối loạn tâm thần, co giật, tê hoặc khó nói. Đây có thể dấu hiệu của một số bệnh như đột quỵ, viêm màng não, viêm não hoặc u não.

• Đau đầu sau chấn thương đầu, ngay cả khi đó đó chỉ do vô tình ngã hoặc va chạm nhẹ. Đặc biệt lưu ý là nếu đau đầu trở nên tồi tệ hơn.

• Đau đầu đột ngột, dữ dội không giống như bất kỳ đợt đau đầu nào trước đây

• Đau đầu trở nên tồi tệ hơn sau nhiều ngày và thay đổi tính chất cũng như chu kỳ cơn đau.

Nguyên nhân của đau đầu từng chuỗi ( đau đầu cụm )

Nguyên nhân chính xác gây ra đau đầu cụm hiện nay vẫn chưa tìm ra. Nhưng các kiểu đau thường do những bất thường trong đồng hồ sinh học của cơ thể (vùng dưới đồ

Đau đầu cụm không giống như đau đầu migrain hay đau đầu do căng thẳng. Chúng thường không liên quan đến các yếu tố kích thích, chẳng hạn như thực phẩm, thay đổi nội tiết tố hoặc căng thẳng.

Tuy nhiên, khi giai đoạn cơn đau bắt đầu, uống rượu có thể làm cơn đau diễn ra sớm hơn và đau đớn hơn. Vì lý do này, người bị đau đầu cụm nên tránh uống rượu trong đợt bệnh. Tác nhân có thể kích thích đau đầu cụm như là thuốc nitroglycerin -đây là thuốc dùng để điều trị bệnh tim mạch.

Các yếu tố nguy cơ gây đau đầu từng cơn:

Các yếu tố nguy cơ gây đau đầu cụm bao gồm:

• Giới tính: Đàn ông có khả năng bị cao hơn phụ nữ.

• Tuổi tác: Hầu hết bệnh nhân ở độ tuổi từ 20 đến 50, mặc dù bệnh này có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi.

• Hút thuốc lá: Nhiều người bị đau đầu cụm có hút thuốc lá. Tuy nhiên, bỏ thuốc lá thường sẽ không giúp làm giảm những cơn đau đầu.

• Sử dụng rượu: Nếu bạn bị bệnh trên, uống rượu trong thời gian đau đầu cụm có thể làm tăng nguy cơ bị đau đầu nặng hơn.

• Tiền sử gia đình: Có cha mẹ hoặc anh chị em ruột từng mắc bệnh làm tăng nguy cơ bạn cũng mắc bệnh này.

Chẩn đoán đau đầu cụm

Chẩn đoán đau đầu cụm chủ yếu dựa trên tính chất cơn đau. Nó bao gồm vị trí đau, mức độ cơn đau và các triệu chứng đi kèm. Đồng thời, tính chất thành cơn và thời gian mỗi cơn đau kéo dài cũng góp phần quan trọng trong chẩn đoán bệnh. Bác sĩ sẽ đề nghị làm thêm một số xét nghiệm để loại trừ các nguyên nhân khác.

• Khám thần kinh. Nếu bạn chỉ bị đau đầu cụm thì khám thần kinh thường không ghi nhận bất thường.

• MRI. Đây là một kỹ thuật tạo hình cắt lớp sử dụng sóng từ trường và sóng radio nhằm đánh giá nhu mô não và mạch máu não.

• CT-scan sọ não. Đây là kĩ thuật chụp cắt lớp vi tính nhằm hỗ trợ bác sĩ chẩn đoán bệnh lí sọ não.

Điều trị đau đầu từng cơn

Đau đầu cụm hiện nay vẫn chưa có cách điều trị triệt tễ. Mục tiêu của điều trị là giảm mức độ nghiêm trọng của cơn đau đầu theo đợt, rút ngắn thời gian đau đầu và ngăn chặn các đợt đau tiếp theo. Do cơn đau xuất hiện đột ngột và giảm nhanh, rất khó đánh giá và điều trị đúng bệnh này. Vì vậy người bệnh thường cần các loại thuốc có tác dụng nhanh

Các phương pháp điều trị được liệt kê dưới đây đã được chứng minh là có hiệu quả nhất trong điều trị cấp tính và phòng ngừa đau đầu cụm.

• Thở oxy qua mặt nạ trong 15 phút. Đây là phương pháp an toàn, rẻ tiền và giảm đau đáng kể. Tuy vậy, bình oxy rất cồng kềnh nên không thể lúc nào cũng mang bên người và dùng khi lên cơn đau.

• Triptans: thuốc sumatriptan (Imitrex) dùng đường tiêm giúp điều trị cơn đau đầu cụm cấp một cách hiệu quả. Tuy vậy, sumatriptan không được khuyến cáo nếu người dùng có bệnh tăng huyết áp hay bệnh tim mạch không kiểm soát ổn. Loại thuốc này cũng là một lựa chọn tốt nếu bạn không dung nạp tốt với các thuốc khác.

• Octreotide (Sandostantin). Loại thuốc này có thể hiệu quả nhưng không nhanh bằng thuốc triptans.

• Thuốc tê tại chỗ, bằng cách xít lidocain qua mũi. Nó có thể giúp người bệnh giảm cơn đau đầu.

• Dihydroergotamine dùng đường tiêm có vẻ hiệu quả trong việc giảm cơn đau đầu cụm một số bệnh nhân. Loại thuốc này cũng có thể xịt mũi nhưng ít hiệu quả bằng dùng đường tiêm.

Điều trị dự phòng bệnh đau đầu cụm

Khi những đợt đau đầu chuỗi bắt đầu xuất hiện, bạn sẽ cần phải dùng những thuốc tác dụng dài thường kèm theo với những thuốc tác dụng ngắn. Tùy thuộc vào giai đoạn bệnh mà bác sĩ sẽ quyết định bạn nên dùng nhóm thuốc nào.

Các loại thuốc giúp phòng ngừa cơn đau:

• Thuốc chẹn kênh Canxi. Verapamil thường là lựa chọn đầu tay để ngăn ngừa đau đầu cụm. Ngoài ra có thể kết hợp thêm các loại thuốc khác. Verapamil cũng có những tác dụng phụ như táo bón, buồn nôn, sưng mắc cá chân và tụt huyết áp.

• Thuốc kháng viêm corticosteroid, như prednison. Đây là thuốc phòng ngừa tác dụng nhanh, hiệu quả. Bác sĩ có thể dùng corticoid nếu người bệnh chỉ mới bị đau đầu chuỗi gần đây hoặc nếu bệnh gồm những đợt đau đầu chuỗi ngắn và có thời gian nghỉ kéo dài. Mặc dù corticoid là một lựa chọn tuyệt vời khi sử dụng trong thời gian ngắn. Nó vẫn có những tác dụng phụ nặng nề như tiểu đường, huyết áp nên không thể sử dụng lâu dài được.

• Lithium carbonate: (Lithobid, Eskalith, và những loại khác) được dùng để điều trị những rối loạn lưỡng cực. Chúng cũng có hiệu quả ngăn ngừa đau đầu chuỗi mạn tính. Tác dụng phụ bao gồm run cơ, khát nước và tiêu chảy. Do đó bác sĩ cần điều chỉnh liều để hạn chế tác dụng phụ. Khi sử dụng loại thuốc này, người bệnh cần được thử máu thường xuyên để kiểm tra một số tác dụng phụ nghiêm trọng có thể xảy ra, chẳng hạn như tổn thương thận.

• Chặn đường dẫn truyền thần kinh. Tiêm những thuốc có tác dụng gây tê và corticoid vào khu vực xung quanh dây thần kinh chẩm nằm phía sau đầu. Chặn dây thần kinh chẩm có thể giúp giảm triệu chứng tạm thời trong thời gian chờ những thuốc tác dụng dài (như verapamil) có tác dụng.

Phẫu thuật điều trị đau đầu cụm

Trong một số ít trường hợp, phẫu thuật được lựa chọn để điều trị cho những bệnh nhân đau đầu chuỗi mạn tính không đáp ứng tốt với điều trị tích cực hoặc không thể dung nạp được với thuốc hay những tác dụng phụ của chúng.

• Phẫu thuật gắn một điện cực kích thích hạch bướm khẩu cái và một remote điều khiển bằng tay.

• Liệu pháp kích thích thần kinh phế vị (VNS) không xâm lấn là một lựa chọn thay thế phẫu thuật. Nó cũng có thể kiểm soát bằng tay nhằm kích thích điện lên thần kinh phế thông qua da.

• Một số nghiên cứu thử nghiệm kích thích thần kinh chẩm một hay cả hai bên có thể có hiệu quả. Thường sẽ là gắn một điện cực vào một hoặc hai bên thần kinh chẩm.

• Một số nghiên cứu thử nghiệm ức chế dây thần kinh dẫn truyền cơn đau, thường là dây thần kinh sinh ba nằm phía sau hốc mắt. Tuy nhiên, lợi ích dài hạn của thủ thuật ức chế dây thần kinh vẫn còn đang tranh cãi.

Thay đổi lối sống

• Kế hoạch sinh hoạt và đi ngủ đúng giờ.

• Tránh những chất có cồn: các chất có cồn có thể kích thích cơn đau nặng lên.

Do đau đầu chuỗi gây đau đớn rất nhiều, nên bệnh nhân có khuynh hướng cố gắng tìm những biện pháp điều trị hỗ trợ để giảm đau. Ngoài ra melatonin tỏ ra hiệu quả giúp giảm cơn đau đầu cụm ban đêm.

                                                                                                                                     Bác sĩ Vũ Thành Đô